Skóra wrażliwa – jej przyczyny oraz zasady profesjonalnej pielęgnacji

Joanna Klonowska
Wydział Nauk o Zdrowiu
Wyższa Szkoła Infrastruktury i Zarządzania w Warszawie

Pielęgnacja wszystkich typów skóry wymaga szczególnego i osobistego podejścia. Zabiegi kosmetologiczne zawsze powinny być dobierane indywidualnie, jednakże pielęgnacja skóry wrażliwej wymaga szczególnej uwagi ze względu na jej nadreaktywność na różnorodne czynniki. Posiadanie skóry tego typu może być bardzo dokuczliwe, zakłóca normalną codzienną aktywność, często wiąże się z długotrwałym procesem poszukiwania najodpowiedniejszych preparatów do jej pielęgnacji. Osoby dotknięte problemem skóry wrażliwej powszechnie sygnalizują spadek jakości życia i frustrację z powodu doświadczania owej wrażliwości.
 

Przyczyny i objawy skóry wrażliwej

U niektórych osób występowanie tej dolegliwości może mieć charakter wrodzony, jednak bardzo często wrażliwość skóry związana jest ze stylem życia i otaczającym środowiskiem. Główną funkcją skóry jest ochrona przed czynnikami zewnętrznymi, jednak zbyt duże narażenie na te czynniki, może przyczynić się do osłabienia funkcji barierowych skóry, w efekcie do pojawienia się nadwrażliwości.
Skóra wrażliwa bardzo źle znosi czynniki środowiskowe, takie jak mróz, upały, drastyczne zmiany temperatury, silny wiatr, zanieczyszczone powietrze, duże nasłonecznienie, chlorowaną wodę w basenie i twardą wodę w kranie oraz używanie kosmetyków o wysokim stężeniu substancji aktywnych, czyli silnie działających, z dużą ilością barwnika i substancji zapachowych. Stosowanie nieodpowiednich preparatów myjących i pielęgnacyjnych może spowodować tzw. nietolerancję kosmetyków, czyli sytuację, w której dana osoba nie jest już w stanie tolerować stosowania kosmetyków, poza tym doświadcza subiektywnych i obiektywnych objawów podrażnienia nie tylko po kosmetykach, ale także wielu innych czynnikach zewnętrznych, z czym wiąże się również problem doboru miejscowych środków leczniczych stosowanych w celu opanowania objawów podrażnienia skóry. Istotne są również emocje, stres, niedobór snu i dieta, szczególnie spożywanie ostro przyprawianych potraw, alkoholu, kawy i rozgrzewających napojów. Zmiany hormonalne, które zachodzą w okresie dojrzewania, w trakcie cyklu menstruacyjnego, ciąży i w okresie menopauzy warunkują wytrzymałość skóry na działanie czynników drażniących i predysponują do wrażliwości. Skórę uwrażliwia także stosowanie kortykosteroidów oraz wielu innych leków.

Subiektywne odczucia neurosensoryczne są głównymi objawami dyskomfortu cery wrażliwej. Zalicza się do nich: uczucie pieczenia, uczucie kłucia, uczucie świądu i ściągnięcia skóry, może im nawet towarzyszyć ból. Natomiast złuszczanie się naskórka, suchość, zaczerwienienie i obrzęk są objawami obiektywnymi. Czynniki wyzwalające objawy skóry wrażliwej są różne i zwykle w pewien sposób łączą się, to też ze względu na różnorodność tych czynników jak również na różnorodność samych objawów często stosuje się określenie występowania „zespołu skóry wrażliwej”. Objawy te mogą mieć wpływ na stan psychiczny osób dotkniętych skórą wrażliwą.
 

Występowanie skóry wrażliwej

Badania epidemiologiczne wskazują na duże rozpowszechnienie skóry wrażliwej. Częściej zaobserwować ją można u kobiet - ponad połowa z nich deklaruje nadwrażliwość skóry, podczas gdy wśród mężczyzn odsetek ten wynosi około 40%. Kobiety są bardziej narażone na wystąpienie nadwrażliwości skóry ze względu na używanie produktów kosmetycznych, natomiast obserwowany u mężczyzn grubszy naskórek, może stanowić trudniejszą do sforsowania barierę dla środków podrażniających i alergenów. Nie bez znaczenia są też różnice hormonalne między przedstawicielami obu płci – u kobiet może się to objawiać zwiększoną wrażliwością zapalną. Osoby posiadające skórę wrażliwą, jako najczęstszą lokalizację występowania obiektywnych i subiektywnych odczuć wymieniają cerę (85%), podczas gdy u 70% objawy występują również w innych miejscach: na rękach (58%), na owłosionej skórze głowy (36%), na stopach (34%), na szyi (27%), na torsie (23%) i na plecach (21%). Wpływ na występowanie objawów nadwrażliwości skóry może mieć także pora roku. Zaobserwowano, że palenie, swędzenie i pieczenie skóry częściej pojawia się latem. W pewien sposób nadwrażliwa może być skóra sucha, tłusta i mieszana, zarówno młoda jak i dojrzała. Jednakże najczęściej zaobserwować można połączenie wrażliwości z skóra suchą, a spowodowane jest to zaburzeniami w warstwie rogowej naskórka i na jego powierzchni (mniejsza produkcja serum, zaburzenia w równowadze naturalnego pH skóry) przez co skóra jest niedostatecznie chroniona i ulega mikro uszkodzeniom. Rola czynnika etnicznego nie jest do końca potwierdzona, ale obserwacje badaczy wskazują, że osoby o czarnym kolorze skóry są mniej reaktywne a skóry azjatyckie bardziej reaktywne niż u osób rasy białej.

 
Typy cery wrażliwej

Cera wrażliwa jest trudna do scharakteryzowania. Dotychczas opisano kilka systemów jej klasyfikacji. Jeden z nich, oparty na diagnozie dzieli skórę wrażliwą na cztery typy: 1. Typ 1 trądzikowy (S1) – podatny na rozwój zaskórników otwartych i zamkniętych oraz grudek i krost, jest on także określany jako trądzik kosmetyczny, gdzie składniki produktów kosmetycznych mogą przyczyniać się do jego rozwoju,
2. Typ 2 rumienia napadowego w przebiegu trądziku różowatego (S2) – wyróżnia się napadowym rumieniem twarzy powstającym z powodu gorąca, pikantnych potraw, emocji i wazodylatacji, nie wszystkie osoby należące do tej kategorii mają prawdziwy trądzik różowaty, jednakże wszystkie cierpią na napadowy rumień, który może ten trądzik zapowiadać,
3. Typ 3 (S3) – charakteryzuje się paleniem, swędzeniem i pieczeniem bez wyraźnego powodu, najczęściej jednak pod wpływem ekspozycji na czynniki środowiskowe lub po zastosowaniu kosmetyków, tym subiektywnym objawom zazwyczaj nie towarzyszy napadowy rumień twarzy,
4. Typ 4 (S4) – wrażliwy na rozwinięcie kontaktowego zapalenia skóry i wyprysku z podrażnienia, jest związany z uszkodzoną barierą skórną, przez co występuje większa wrażliwość na substancje, które powszechnie nie uznaje się za podrażniające. Nieprawidłowo funkcjonująca bariera skórna pozwala wniknąć związkom chemicznym w skórę prowadząc do rozszerzenia naczyń, swędzenia, złuszczania oraz innych objawów i predysponuje do rozwinięcia się tego typu, do tej grupy zalicza się osoby z atopowym zapaleniem skóry.
Osoba, u której występuje skóra wrażliwa może doświadczać kombinacji wymienionych podtypów, na przykład odczuwać subiektywne niekomfortowe doznania i mieć trądzik po zastosowaniu określonego produktu do pielęgnacji skóry. Każda osoba inaczej odbiera zachowanie swojej skóry, dlatego najlepszym rozwiązaniem przy jej diagnostyce jest obserwacja, związana z reakcją na dane czynniki, oraz niedogodnieniami, jakich przysparza właścicielowi.

 
Profesjonalna pielęgnacja cery wrażliwej

Podejrzenie, że mamy do czynienia z cerą wrażliwą nie oznacza, że należy zrezygnować z pielęgnacji w gabinecie kosmetologicznym. Przed przystąpieniem do zabiegu, podczas wstępnej konsultacji, powinna zostać przeprowadzona szczegółowa i wnikliwa diagnostyka, podczas której będzie możliwość zebrania wywiadu, przyjrzenia się cerze i dokonania właściwej jej oceny. Przy problemie cery wrażliwej przy konstruowaniu zabiegu kosmetologicznego należy unikać:

• produktów mocno perfumowanych, zawierających barwniki,
• peelingów mechanicznych i produktów głęboko złuszczających,
• mikrodermabrazji, kawitacji,
• rozgrzewającej fototerapii,
• intensywnego masażu,
• podgrzewania, łaźni parowych,
• produktów i procedur aparaturowych przyspieszających wnikanie substancji;

Należy natomiast wybierać zabiegi specjalistyczne, w których wykorzystywane są preparaty łagodne, zawierające składniki znane ze skutecznego działania nawilżającego i kojącego oraz bezpiecznego stosowania, projektowane specjalnie na potrzeby cery wrażliwej. Składniki aktywne zapewniające inne działanie np.: przeciwzmarszczkowe lub regenerujące, muszą być starannie dobrane, i dokładnie sprawdzone. Wykorzystanie w trakcie zabiegów preparatów opartych na olejach roślinnych bogatych w NNKT dodatkowo wzmocni barierę lipidową i uzupełni strukturę cementu międzykomórkowego w warstwie rogowej naskórka. Jednym z etapów zabiegu powinna być maska o własnościach łagodzących i wychładzających.

Przeprowadzenie pielęgnacyjnej procedury kosmetologicznej należy skonsultować z dermatologiem, gdy cerze wrażliwej towarzyszy występowanie np. atopowego zapalenia skóry, łuszczycy czy trądziku różowatego.
 

Najczęściej stosowanymi składnikami aktywnymi w profesjonalnych zabiegach dla cer wrażliwych są:

• kwas hialuronowy – tworzy na skórze hydrofilowy, lekki film, którego celem jest przywrócenie skórze elastyczności i jędrności, wygładzenie zmarszczek na drodze wtórnej re - hydratacji jej górnych warstw, pozostając na skórze staje się idealnym buforem pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a jej powierzchnią, chroniąc przed ewentualnymi podrażnieniami i stając się magazynem substancji czynnych,
• kolagen – trójwymiarowa sieć kolagenowa zwiększa zdolność zatrzymywania wilgoci w naskórku,
• D-pantenol – aktywny biologicznie izomer prowitaminy B5, wykazuje działanie przeciwzapalne, doskonale łagodzi podrażnienia, stymuluje odnowę komórek naskórka,
• witamina P – tzw. witamina przepuszczalności (permeability vitamin) wzmacnia ścianki naczyń krwionośnych, tak aby stały się bardziej odporne na czynniki wyzwalające reakcję rumieniową,
• witamina E – działa przeciwpodrażnieniowo, redukując stres oksydacyjny poprzez neutralizowanie reaktywnych wolnych rodników,
• oleje roślinne (jojoba, migdałowy, z awokado, wiesiołka czy słonecznika) – wzmacniają barierę ochronną skóry, poprzez wysoką zawartość kwasu gamma-linolenowego,
• gliceryna - wykazuje działanie nawilżające poprzez przyciąganie i zatrzymywanie wody w skórze,
• peptydy – poprzez aminokwasy działające na komórki nerwowe skóry i keratynocyty, prowadzą do osłabienia objawów nadwrażliwości i poprawiają komfort skóry wrażliwej.